Teamleider is voorbeeld

Een handdruk relativeert de verschillen en verbindt

Deze wijsheid is zo oud als de mensheid: kinderen kijken de kunst af van volwassenen. Eenzelfde principe gaat ook op voor teams: teamleden nemen een voorbeeld aan de teamleider. Welk voorbeeld geef je als teamleider aan je teamleden?

Tommie (7) en ik stonden zaterdag aan de lijn bij zijn broer Jimmie te kijken. Zijn team speelde thuis tegen De Roodzwarten. De tegenstander had geen schijn van kans. Het werd 5-2. Opvallend was dat de Roodzwarten na afloop Jimmie en zijn teammaten geen hand gaven. Ze liepen nors het veld af, al leken ze niet helemaal zeker van hun houding.

‘Ik snap het al,’ zei Tommie. ‘De trainer en leider hebben ze opgestookt. Ze mógen geen handje geven. Belachelijk!’

Het ligt aan de ander

Tommie had gelijk denk ik. Tijdens de hele wedstrijd hebben we ze opgefokt horen schreeuwen, de trainer en leider van De Roodzwarten. Er deugde niks aan het spel van hun ploeg. De scheidsrechter deed alles fout. En Jimmies ploeg speelde ongelofelijk grof. De nederlaag lag aan alles en iedereen, behalve aan henzelf.

Waarden overdragen

Tommie en ik hadden te doen met de spelers van De Roodzwarten. Deze teamleiders vinden niet sportiviteit belangrijk, maar andere waarden. Assertiviteit, agressie, strijd zonder relativering en beheersing. Die waarden dragen ze dus over aan de spelers, want zo werkt het.

Eén uitzondering

Nee, niet helemaal. Eén jongen bij De Roodzwarten sprong eruit. Hij speelde erg goed, slim en balvaardig, hard maar niet gemeen. Bij de twee doelpunten van zijn team stond hij aan de basis. Na afloop gaf hij de tegenstander wél een sportieve hand. Hij volgde niet het voorbeeld van zijn teamleiding maar zijn eigen geweten en hart. ‘Hij kan beter trainer zijn voor dit team,’ lachte Tommie.

Inspirerend

Inderdaad, deze jongen zou een goed teamleider kunnen worden. Met zijn gedrag weet hij mensen te binden en enthousiast te maken. Zijn voorbeeldgedrag inspireert anderen het beste uit henzelf te halen. En dat is de belangrijkste taak van een teamleider toch?

Maakt tegenslag een team sterker?

Een team dat te kampen heeft met tegenslagen staat op een kruispunt: gaat het strijdend of geknakt ten onder, of weet het ondanks alles te zegevieren? De voetballerij geeft mooie voorbeelden.

Op 16 september jl. verloor FC Groningen thuis met 0-3 van Vitesse. Vitesse speelde een uur lang met slechts tien man door een rode kaart. Dezelfde dag verloor PSV met 1-0 van het negental van FC Utrecht.

Het is niet zo dat een rode kaart in de voetballerij altijd positief uitpakt voor het team in de minderheid. Wel spreken overwinningen van underdogs enorm tot de verbeelding. Wat gebeurt er in zo’n voetbalwedstrijd? Hoe kan het dat een minderheid wint van een overmacht?

Het effect op de minderheid

Verder spelen met een mindertal zorgt voor ontspanning in het team. ‘We hebben niks te verliezen. Het is acceptabel als we verliezen. We zien wel waar het schip strandt. We doen ons best en meer kunnen we niet doen.’ Daarnaast zorgt tegenslag voor focus. ‘Nu wordt het lastig. We moeten wat extra’s doen, scherper in de duels, vechten.’ Tegenwind brengt ook creativiteit boven. ‘Laten we optimaal gebruik maken van de weinige ruimte die we nog wel krijgen, lange ballen op de alerte eenzame spits, snel counteren.’

Het effect bij de overmacht

Verder spelen met een bovental zorgt voor druk in het team. ‘We moeten nu winnen, het is onacceptabel als we nu verliezen.’ Ook ligt onderschatting op de loer. ‘Dit wordt een makkie. Ze kunnen dat nooit aflopen. De goal komt vanzelf.’

Drie tips voor teamwork

Van deze voetbalvoorbeelden valt te leren voor teamwork op het werk.

1. Laat je niet gek maken door tegenslagen (zoals bezuinigingen of personeelsuitval) onderweg. Haal er ontspanning, focus en creativiteit uit voor een optimaal resultaat.
2. Wees bij tegenslag geen passief slachtoffer, kies voor de rol van proactieve underdog.
3. Stimuleer als teamleider je teamleden bij tegenslag: ‘Jongens en meisjes, leuke uitdaging! We gaan ervoor!’

Eigenlijk gaat het niet om wat je aan misère overkomt als team, maar om hoe je hier mee omgaat. Zo lang je maar kunt navertellen dat je alles uit de kast hebt gehaald. Dan heb je altijd gewonnen, ook al heb je verloren.

Meer info…

• Een rode kaart is zo slecht nog niet (onderzoek naar effect van rode kaarten)

Grote teamleiders kunnen klein zijn

Guus Hiddink heeft over de hele wereld gewerkt en successen behaald als voetbalcoach. Door veel van de spelers met wie hij werkte, wordt hij op handen gedragen. Hoe komt dat?

Tommie (7) haalt zijn plakboek over Guus Hiddink weer tevoorschijn. “Kijk, Hiddink is een goede trainer. Dat weet ie zelf ook. Maar hij is ook aardig. Als ie wat stoms heeft gedaan, zegt ie gewoon sorry.”

Zoek de grens op
Ik lees het knipsel dat Tommie me voorhoudt. In een interview met Vrij Nederland (3 mei 2003) blijkt dat Hiddink weet wanneer hij dingen goed of fout doet, en is daar ook open in naar zijn spelers.
‘Je zoekt als trainer altijd de grens: waar wordt het contraproductief, waar gaan de spelers onderling bakkeleien? Voor de top is die grens essentieel. En natuurlijk donder je er weleens overheen. Voel je dan vooral niet te groot om te zeggen: sorry jongens, dit zag ik even verkeerd.’ Grinnikend: ‘Al moet je dat niet elke week doen.’

Wanneer je dus respect wil van je teamleden en eenheid en focus wil behouden, wees dan niet te groot voor ‘sorry’. Zo versterk je de motivatie, de eenheid en de focus. En je kunt jezelf recht in de ogen kijken.

Goed gezien Tommie: zelfbewust en bescheiden, een mooie combinatie.


Meer over Hiddink en teamwork

• Gedragsregels leg je op volgens Hiddink
• Teamdoelen opstellen doe je samen volgens Hiddink 

Over sorry zeggen
"It is the weak who are cruel. Gentleness can only be expected from the strong."
Leo Roskin

Gedragsregels leg je op volgens Hiddink

Guus Hiddink laat de groep meebeslissen over het teamdoel. De ‘zachte’ Hiddink heeft door schade en schande ook geleerd wanneer hij zich hard moet opstellen om eenheid en focus te brengen.

Tommie (7) had vorige week zijn plakboek over Hiddink meegenomen. “Kijk”, zegt Tommie, “dit gebeurde er in 1996.” In dat jaar vloog het Nederlands elftal onder zijn leiding door ruzies uit de bocht. Hiddink daarover in De Volkskrant (15/4/2006): “Er was veel verwarring, geen eenheid. Daarna heb ik veel veranderd, duidelijke regels opgesteld.” Twee jaar later bij het WK in Frankrijk was Nederland met Hiddink als coach wel succesvol. “Wie zich niet aan die regels hield, kon vertrekken. Het team dat ik twee jaar later in Frankrijk coachte, was het sterkste team waar ik ooit mee werkte.”

“Guus is een hele goede trainer”, zegt Tommie. “Je weet als speler waar je aan toe bent. Ik wil later ook trainer worden.“

Communicatie van teamleider
Om iets groots te bereiken, is eenheid en focus nodig. Daar horen gedragsregels bij. De groep informeren over de regels, welke rol en communicatie van de teamleider horen daarbij?

• Informeer, bied geen inspraak
• Stel gesloten vragen: ‘Is dit duidelijk?’, ‘Ga je hiermee akkoord?’

Teamdoelen opstellen doe je samen volgens Hiddink

Guus Hiddink heeft laten zien met allerlei teams succes te kunnen behalen. Kenmerkend voor al die teams is eenheid en focus. Welke rol speelt Hiddinks manier van communiceren hierbij?

Buurjochie Tommie (7) laat me een plakboek zien. Hij is een groot fan van Hiddink en heeft knipsels over ‘Guus Geluk’ verzameld. In een interview met Applaus magazine (2007) vertelt Hiddink hoe hij uit een team kan halen wat erin zit. “Door heel direct met de jongens om te gaan. Ik geef ze niet het gevoel dat ik de baas ben die de richting bepaalt. Samen met de groep stel je een aantal eisen en doelen waaraan je moet voldoen.”

Tommie heeft de uitspraak omcirkeld in zijn plakboek. “Grappig hè? Zijn spelers mogen meebeslissen. Best slim hoor. Ze voelen zich dan echt een team.”

De groep laten meebeslissen, welke rol en communicatie van de teamleider horen daarbij?

• Faciliteer het proces, bepaal niet de uitkomst
• Stel open vragen en stimuleer de groep hetzelfde te doen
• Open vragen zijn vragen die een antwoord met veel informatie (meer dan ja of nee) uitlokken
• Open vragen beginnen met een w-of een h-vraagwoord: wat, waarom, welke, hoe. Voorbeelden: ‘Hoe zie jij…?’,  ‘Wat vind je van…?’ en ‘Waarom wil jij…?’.

Over het teamdoel laat Hiddink de groep meebeslissen. Over andere zaken neemt hij alleen de beslissingen. Daarover volgende keer meer.